Zbiorowe działania wspierają inkluzywne szkoły w zmarginalizowanych regionach
W kontekście rosnących i pogłębiających się nierówności w Europie mamy do czynienia z kryzysem systemu demokratycznego i rozpadem społeczności. Dotyczy to w szczególności krajów postsocjalistycznych w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie odradza się nacjonalizm i neokonserwatywne(odnośnik otworzy się w nowym oknie) dogmaty. Szkoły odgrywają ważną rolę w niwelowaniu nierówności społecznych. Jednak tradycyjny format szkoły pochodzący z XX wieku nie jest w stanie sprostać wyzwaniom nowego tysiąclecia, w wyniku czego nierówności te utrwalają się w społeczeństwie.
Metody mierzenia integracji w szkołach
W ramach finansowanego przez UE projektu Inclusion4Schools(odnośnik otworzy się w nowym oknie) podjęto działania mające na celu wsparcie odseparowanych szkół w mniej uprzywilejowanych regionach, pomagając im w ponownym nawiązaniu kontaktu ze społecznością i bezpośrednim otoczeniem społecznym. „W ramach naszego projektu dokonaliśmy przeglądu literatury i analizy krajowych i lokalnych polityk edukacyjnych dotyczących segregacji szkolnej, w szczególności tych, które mają wpływ na społeczności romskie i społeczności znajdujące się w niekorzystnej sytuacji”, mówi Béla Kardon, koordynator projektu. Do ponad tysiąca szkół wysłano specjalnie skonstruowane kwestionariusze. „Pokazało to nie tylko, gdzie występowała segregacja, ale także w jaki sposób była ona doświadczana i powielana poprzez dynamikę systemową i instytucjonalną”, podkreśla Kardon. Następnie przeprowadzono badania terenowe w przeszło 40 szkołach w Albanii, Bułgarii, na Węgrzech i Słowacji. Szkoły wybrano na podstawie różnych wskaźników niekorzystnej sytuacji społecznej i potencjalnej segregacji, wykorzystując lokalną wiedzę i istniejące dane. Wywiady, grupy fokusowe i wizyty w szkołach posłużyły do dogłębnego poznania dynamiki segregacji i inkluzywnych zachowań na poziomie szkolnym. Metoda „dialogu szkolnego” z udziałem pracowników, uczniów i rodziców pozwoliła ocenić, w jaki sposób segregacja przejawia się w codziennym życiu szkoły oraz jak szkoły postrzegają i rozwiązują te kwestie. Co istotne, mediatorzy będący Romami(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i lokalni mediatorzy zadbali o to, by proces był wrażliwy kulturowo i cieszył się zaufaniem społeczności. Na tej podstawie opracowano dostosowane do potrzeb interwencje i plany działania w celu wspierania bardziej inkluzywnych środowisk.
Działania w klasach
Nauczyciele odgrywają kluczową rolę w walce z segregacją, ale potrzebują wsparcia systemowego. Projekt Inclusion4Schools promował inkluzywną edukację poprzez szkolenia, partnerskie uczenie się i współpracę z rodzicami, pracownikami socjalnymi i lokalnymi interesariuszami. „Opracowaliśmy zajęcia w ramach otwartej szkoły i wydarzenia budujące społeczność, aby ponownie połączyć szkoły z ich środowiskiem społecznym”, wyjaśnia Kardon. Nauczycieli zachęcano do zastanowienia się nad własnymi założeniami, dostosowania metod reagowania kulturowego i budowania zaufania z uczniami ze środowisk defaworyzowanych. „Wspierając nauczycieli jako animatorów inkluzywnych działań – a nie odizolowanych realizatorów – pomogliśmy stworzyć przestrzenie edukacyjne, w których różnorodność jest ceniona, a wszyscy uczniowie mogą się rozwijać”, dodaje.
Kolejne działania i globalizacja
W ramach projektu powstała zintegrowana platforma wymiany wiedzy, ogólnodostępne narzędzia oraz podręcznik wykorzystywany obecnie we wszystkich uczestniczących krajach. Ponadto projekt doprowadził do powstania lub bezpośrednio zainspirował kilka nowych inicjatyw, w tym projekt RomaRise(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Nasze platformy internetowe pozostają aktywne, nasze narzędzia są wykorzystywane przez szkoły i organizacje pozarządowe, a my nadal doradzamy decydentom”, mówi Kardon. Projekt położył podwaliny pod ogólnoeuropejską – i potencjalnie globalną – społeczność praktyków zajmujących się walką z segregacją szkolną poprzez upodmiotowienie społeczności.
Zmiana punktu widzenia
„Jednym z naszych największych osiągnięć było przekształcenie szkół, które często były odrzucane przez system jako odizolowane i niedofinansowane”, twierdzi koordynator. Podejście wprowadzone w projekcie pomogło zmienić sposób ich postrzegania. Szkoły te nie są już uważane wyłącznie za miejsca porażki, ale za kluczowych partnerów w budowaniu inkluzywnego społeczeństwa. Kardon dodaje na koniec: „Ta zmiana narracji, w połączeniu z praktycznymi narzędziami i modelami współpracy, jest być może naszym najtrwalszym wkładem w europejskie wysiłki na rzecz zmniejszenia nierówności”.
Słowa kluczowe
Inclusion4Schools, segregacja, inkluzywne traktowanie, nierówność, edukacja, szkoły defaworyzowane, dialog szkolny, niekorzystna sytuacja społeczna
